Elk uur krijgen 5 Nederlanders de diagnose dementie. Dat maakt het – volgens het CBS - de snelst groeiende doodsoorzaak van ons land. Ondanks decennia van wetenschappelijk onderzoek is er tot op heden geen effectief medicijn op de markt. Toen ik las dat Dr Monique Mulder een zeewier had gevonden dat Alzheimer kan voorkomen in muizen, werd ik gelijk nieuwsgierig. Vorige week sprak ik haar voor een interview in haar zeewierlab in het Erasmus Medisch Centrum:
Op bezoek bij Dr Monique Mulder, hoofd van het laboratorium vasculaire geneeskunde bij de afdeling interne geneeskunde van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Deze foto is genomen in haar zeewierlab.
Voor we beginnen, Monique, wat is Alzheimer precies?
Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. Voornamelijk ouderen (65+) krijgen de ziekte: Zij krijgen steeds meer moeite met het uitvoeren van hun dagelijkse handelingen, zoals boodschappen doen en tanden poetsen. Er zit gemiddeld 8 jaar tussen de diagnose en het overlijden van de patiënt. Gezien de enorme zorglast die dementie met zich meebrengt (zowel sociaal als financieel) en het groeiend aantal zieken, wordt het een steeds groter maatschappelijk probleem.
En wat heb je ontdekt over Alzheimer?
Zoals je weet, is Alzheimer een hersenziekte. En, zoals je waarschijnlijk ook wel weet, bestaan onze hersenen voornamelijk uit zenuwcellen. Deze zenuwcellen hebben – net als elke andere lichaamscel - cholesterol nodig om te kunnen functioneren. Er is alleen één probleem: ze kunnen dat niet uit het bloed halen. Toen ben ik gaan kijken of stoffen die erg op cholesterol lijken – de zogenaamde ‘plantensterolen’ – wél gebruikt worden door onze hersencellen. En wat bleek? Dat ís niet alleen zo; deze stoffen hebben er ook nog eens bijzonder gezonde effecten. Onder andere op het voorkomen van Alzheimer.
Alzheimer komt steeds meer voor in Nederland. Eén van de meest impactvolle symptomen is vergeetachtigheid. Het zorgt ervoor dat patiënten steeds afhankelijker worden van zorg van anderen.
Bevat zeewier deze gezonde plantensterolen?
We hebben een flink aantal plantensterolen ‘gescreend’. Dat wil zeggen: we bekeken, stofje voor stofje, of ze een gezond effect hadden op hersencellen in een reageerbuis. Aan het einde van de test was er één grote winnaar: 24(S)-Saringosterol. En je raadt het al… Deze specifieke plantensterol komt uit zeewier.
24(S)-Saringostewat??
Ja, het is nogal lastig uit te spreken. Maar Sargassum fusiforme (beter bekend als het zeewier hijiki), bevat grote hoeveelheden van deze plantensterol. En dat kwam ons goed uit: normaal gesproken moeten we een werkzame stof eerst met chemische technieken uit een plant te halen om het vervolgens in een pil te stoppen en aan proefpersonen of –dieren te geven. Maar dit onderzoek met zeewier ging puur natuur: Een paar gram per dag was genoeg voor de muizen met én zonder Alzheimer in ons lab.
Wacht even… je hebt muizen met Alzheimer zeewier gevoerd?
Ja, één groep muizen had een genetische afwijking, waardoor deze Alzheimer kreeg. De andere niet. Vanaf het moment dat we de eerste verschijnselen van dementie zagen, zijn we beide groepen zeewier gaan voeren. Wat we zagen, was veelbelovend: de muizen die normaal gesproken vergeetachtig gedrag zouden gaan vertonen, presteerden precies hetzelfde als de ‘normale’ muizen tijdens geheugentests. Bovendien lieten hersenscans en andere tests zien, dat er ook op fysiologisch niveau weinig verschil was tussen de twee groepen muizen: Het lijkt er dus echt op dat zeewier eten een positief verschil kan maken voor muizen met dementie.
Dus het werkt perfect in muizen. Hoe zit het met mensen?
Hoewel de mens en de muis genetisch gezien 95% identiek zijn, zijn er natuurlijk ook verschillen. Daarom is het belangrijk dat we Sargassum fusiforme, evenals andere zeewieren die ook 24(S)-Saringosterol bevatten, gaan testen op mensen. Op dit moment werk ik samen met een heleboel andere wetenschappers, waaronder mijn vaste onderzoekspartner Tim Vanmierlo, om dat voor elkaar te krijgen. Tot die tijd kunnen we slechts zeggen dat 24(S)-Saringosterol – net als een paar andere stoffen - een grote potentie heeft om Alzheimer tegen te gaan.
Sargassum fusiforme, het zeewier dat grote hoeveelheden van de werkzame stof 24(S)-Saringosterol bevat. In de volksmond wordt het veelal Hijiki genoemd. Het is te koop in veel biologische winkels (en erg lekker in soepen en salades).
Je zegt dat zeewier niet de enige kandidaat-Alzheimerverlosser is?
Alzheimer is een ziekte waarbij er niet één, maar meerdere processen in ons brein uit balans raken. Er zijn stoffen die deze disbalans kunnen verminderen. Denk hierbij aan omega-3’s die ontstekingen remmen en vitamines die de energievoorziening op peil houden. Dat betekent echter niet, dat ze Alzheimer in zijn geheel – dus met de vergeetachtigheid en alle andere symptomen –doen verdwijnen. Ons onderzoek met zeewier laat zien dat dit wél kan.
Is zeewier, vergeleken met landplanten, daarom iets speciaals?
Je zult – als voedingswetenschapper – net zo goed als ik weten dat zeewieren veel stoffen bevatten die niet of nauwelijks in het westerse dieet voorkomen. Veel van die stoffen hebben bijzondere werkingen in ons lichaam. Dat maakt zeewieren in mijn ogen uniek: ze zijn een mooie aanvulling, een soort upgrade, van onze voeding. In mijn huidige onderzoeken naar zeewier zie ik ook resultaten die die stelling ondersteunen.
Jouw huidige onderzoeken naar zeewier… Kun je een tipje van de sluier oplichten?
We hebben net een studie gedaan naar de effecten van zeewier op mensen met obesitas én diabetes. Ze kregen 6 weken lang elke dag 5 gram zeewier. We verwachtten – op basis van eerdere studies – een groot effect te zien. Dat gebeurde, maar er was ook een probleem: Veel proefpersonen vonden het moeilijk om met zeewier te koken en stopten daardoor met het onderzoek Dat maakt de analyse van de gegevens, waarmee we eind oktober gaan beginnen – een stuk moeilijker. Desalniettemin verwacht ik dat we genoeg aanknopingspunten hebben om ook op het gebied van diabetes verder onderzoek te gaan doen.
Oké, Monique, laatste vraag: Eet je zelf elke dag zeewier?
Wat ik heb gelezen en onderzocht heeft me aan het denken gezet: Met voeding kunnen we veel doen om de biologische mechanismen die ten grondslag liggen aan allelei westerse ziekten zoals diabetes en hart-en vaatzieketen weer ‘op orde’ te krijgen. Zeewier bevat zoveel unieke stoffen, dat het mijn ogen heeft geopend. Volgens mij staan we aan het begin van een grote ontdekkingstocht naar de gezondheidseffecten van zeewier. Ik probeer in ieder geval om – net als de Japanners – zo’n 5 gram gedroogd zeewier per dag te eten. Ik voel me gezond en mijn haar is een stuk mooier dan voorheen.